29.11-03.12

Фразеологизмы.
Фразеологизм (лексическая единица, устойчивое выражение) — свойственное определённому языку устойчивое словосочетание, смысл которого не определяется значением отдельно взятых слов.

Роль фразеологизмов в нашей жизни.

Фразеологизмами мы называем устойчивые сочетания слов, которые равны по значению слову или даже предложению.

Мы уже сказали о том, что фразеологизмы – это устойчивые выражения. Это значит, что они употребляются в готовом виде и почти не изменяются.

Кот наплакал, надуть губы, бить баклуши, навострить уши, перегнуть палку. Мы привыкли видеть все эти фразеологизмы именно в таком виде.

А всё потому, что фразеологизмы передаются из уст в уста в том же виде, в каком были созданы – они изменяются крайне редко

КОТ НАПЛАКАЛ.

2

Кот наплакал – мало .Рекламаhttps://c0.pubmine.com/sf/0.0.3/html/safeframe.htmlПОЖАЛОВАТЬСЯ НА ЭТО ОБЪЯВЛЕНИЕ

Надуть губы – обидеться.

Бить баклуши – бездельничать.

Навострить уши – прислушаться.

Перегнуть палку – перестараться.

Получается, что во фразеологизме два слова или более становятся каким-то неделимым единством и приобретают новый смысл. Можно даже сказать, что это почти одно слово, просто выглядит как словосочетание.

Во фразеологизмах слова выступают в переносном значении.

Обычно говорится, что значение фразеологизма не равняется значениям слов, которые в него входят.

Например,  ГУБЫ НАДУТЬ

3

При этом о значении некоторых фразеологизмов легко догадаться.

4

Однако значение некоторых фразеологизмов может поставить нас в тупик. Например, бить баклушипопасть впросак, почивать на лаврах

Может быть, разгадать эти выражения было бы и несложно… но что обозначают все эти странные слова в них?

А ведь фразеологизмы достаточно часто содержат устаревшие слова и формы слов. Ведь сами фразеологизмы стареют очень медленно: не зря их называют устойчивыми выражениями!

Баклуша – это деревянная чурка, заготовка для ложки. Отбивать эти заготовки – самая лёгкая работа для того, кто делает ложки. Поэтому выражение бить баклуши до сих пор употребляется в значении бездельничать.

А что такое попасть впросак и откуда к нам пришло это выражение? Просак – это прядильный станок. Если человек при работе с ним проявлял невнимательность, в станок могло затянуть его волосы или одежду – очень неудобное положение! Вот и закрепилось за этим фразеологизмом значение «попасть в неприятное положение».

Почивать на лаврах.Это выражение пришло к нам из Греции, где лавровым венком венчали победителя в соревнованиях или сражениях. После победы можно было успокоиться и наслаждаться достижениями – отдыхать. Это и стало значением фразеологизма.

Если значение фразеологизма непонятно, то его можно уточнить в специальных словарях. Они так и называются − фразеологические.

Вообще, происхождение некоторых фразеологизмов очень интересно.

Вот, например, почему мы называем белой вороной того, кто чем-то выделяется из общей массы?

Если поразмыслить, то белые вороны действительно встречаются в природе очень и очень редко. И остальные вороны их не слишком-то жалуют.

5

И вот около двух тысяч лет назад римский поэт и сатирик Ювенал заметил это. И написал такие строки:

Рок даёт царства рабам,

доставляет пленным триумфы.

Впрочем, счастливец такой

реже белой вороны бывает…

Отсюда и пошло выражение.

Нам нужно запомнить следующее…

Фразеологизмы – это устойчивые сочетания слов, которые равны по значению слову или целому предложению.

Фразеологизмы – цельные по значению сочетания. Они всегда используются в переносном значении.

Происхождение фразеологизмов

Как же появляются такие устойчивые сочетания? Очень часто появлением фразеологизмов мы обязаны нашим предкам и их наблюдательности.

Вот, например, наши предки давным-давно заметили, что есть такое растение – белена. И что оно очень ядовито: если животное съест белену, оно может взбеситься.

6

И вот появляется выражение – «белены объелся или объелась» — о животном, которое внезапно взбесилось.

Но потом это меткое выражение стало устойчивым и добавилось в речь. Как только кто-то начинал вести себя странно – его спрашивали: «Да ты что, белены объелся, что ли?»

Довольно много фразеологизмов пришло к нам из различных профессий.

Например, выражение шито белыми нитками нам подарили портные. Топорная работа, то есть грубая – это выражение плотников. Небо с овчинку – так говорили о сильном страхе скорняки, которые выделывали кожи. Стричь под одну гребёнку – из речи парикмахеров. Вызвать огонь на себя – от военных. Номер не пройдёт – от артистов, закручивать гайки – из речи механиков.

И вряд ли нам придётся долго гадать – откуда пришло выражение «в час по чайной ложке». Конечно же, нам его подарили медики, хотя теперь оно обозначает просто «медленно».

держать в ежовых рукавицах

7

А некоторые фразеологизмы пришли к нам из истории и отражают какие-то традиции, обычаи или действия.

Вот, например, показать где раки зимуют.

Оказывается, раньше на Руси помещики любили полакомиться раками даже зимой. И посылали на ловлю раков провинившихся крестьян. Почему провинившихся? Потому что зимой раки скрываются под корягами. А ловить их приходилось в ледяной воде. Крестьяне простужались, заболевали и даже могли умереть.

Поэтому показать, где раки зимуют – это выражение угрозы.

Жить на широкую ногу – жить так, будто ты знатный и богатый, ни в чем себе не отказывать.

8

шиворот-навыворот пришёл к нам из времен Ивана Грозного.

9

Одним из источников устойчивых сочетаний является античность.

Древняя Греция подарила нам такие выражения, как авгиевы конюшни, кануть в Лету, дамоклов меч, пиррова победа и так далее.

При этом фразеологизмы могут приходить как из античных мифов и легенд, так и из преданий о реальных исторических личностях.

Из мифов к нам пришёл такой фразеологизм, как авгиевы конюшни.

Он появился из мифа о царе Авгии, у которого были огромные конюшни. Эти конюшни не чистились годами. И очистить их смог только самый известный герой Эллады – Геракл. Авгиевы конюшни считаются шестым подвигом Геракла.

Мы используем это выражение, когда говорим о каком-то месте, которое сильно загрязнено или находится в беспорядке, в запущенном состоянии.


Примеры
седьмая вода на киселе — очень дальнее, сомнительное родство;
выходить сухим из воды — ловко избежать заслуженного наказания;
носить воду решетом — делать что-то без видимого результата, напрасный труд;
заварить кашу — начать хлопотное, иногда неприятное дело;
козёл отпущения (библ.) — человек, на которого сваливают чужую вину;
закидывать удочку — пытаться что-либо выяснить, разузнать.

Работа с интерактивным ресурсом

Дополнительное задание:
1. Подбери к картинке фразеологизм и уточни значение каждого из них.

Водить за нос — обманывать.
Спать без задних ног — очень крепко.
Зарубить на носу — запомнить крепко-накрепко.
Развесить уши — слушать с чрезмерным увлечением, доверчивостью.
Лить как из ведра — очень сильный дождь.
Лить крокодиловы слёзы — неискренне сопереживать кому-то, в душе радуясь его неудачам.
Дело в шляпе — всё в полном порядке, всё завершилось очень хорошо.


2. Фразеологизмы и подбор к ним синонимов

стреляный воробей-тертый калач,

кто во что горазд-кто в лес кто по дрова,

втирать очки-водить за нос,

считать ворон-бить баклуши,

держать язык за зубами-прикусить язык,

в двух шагах-рукой подать,

куда ноги несут-куда глаза несут,

не рыба не мясо-ни то ни сё,

как снег на голову-как гром среди ясного неба,

хоть пруд пруди-куры не клюют,

держать ухо востро-глядеть в оба.

3. Составьте предложение с каждым из данных фразеологизмов

Делать из мухи слона-необоснованна преувеличивать

не в своей тарелке— чувствовать себя не так как всегда

собака не сене- не пользуется чьим либо сам и другим не дает

показать где раки зимуют-угроза показат кого либо

подложить свинью-

———————————————————————————

Урок 2

Исключения — РОСТОК, ОТРАСЛЬ, СКАЧОК, ЧЕТА, СОЧЕТАТЬ, УТВАРЬ, РАВНИНА, РОСТОВ

Упражнение 1

а) Пол_жить на полку, удобно распол_житься, предпол_гать ответ, сл_жить книги, распол_гать запасами, предл_гать помощь, кратко изл_жить содержание, прол_жить путь.

б) Город Р_стов, устье зар_сло, морские водор_сли, дети подр_сли, выр_стить в саду, произр_стать в пустыне, богатая р_стительность, выр_щенные лимоны, мир р_стений, переходный возр_ст, зар_сли камыша, сберечь пор_сль, подр_стковый врач, р_стущие на берегу, зеленый р_сток, отр_сль хозяйства

Упражнение 2

Спишите, вставляя пропущенные буквы, графически объясняя выбор орфограмм в корне.

а) Изл_гать содержание, хорошо изл_жить; знать признаки прил_гательного; написать изл_жение; оба сл_гаемых; распол_житься на ночлег; распол_гать свободным временем.

б) Гул нар_стает, р_скошные р_стения, зар_сли камышом, выр_сли подснежники; зеленые водор_сли, Р_стислав; р_стущий ребенок.

в) Предпол_жения не подтвердились; капельки р_сы; тропа зар_стает; р_стительное масло; изменить пол_жение; лепестки р_стений; сл_гать стихи; желуди прор_сли; сберечь р_стения от мороза; просека зар_стает; предл_жить помощь.

Упражнение 3

Распределите слова в два столбика, объяснив графически выбор а – о в корне. а | о

Подр_сли, распол_гаться, прил_жить, выр_стать, распол_жение, Р_стов, обр_сли, сл_жить, возл_гать, пол_гаться, р_сток, выр_щенный, отр_сль, р_сти, нар_щение, прил_гать.

Գումարի և տարբերության սինուսի և կոսինուսի, տանգենսի և կոտանգենսի բանաձևերը

Երկու անկյունների գումարի կոսինուսը հավասար է այդ անկյունների կոսինուսների արտադրյալի և սինուսների արտադրյալի տարբերությանը՝ 

cos(x+y)=cosx⋅cosy−sinx⋅siny:

Երկու անկյունների գումարի սինուսը հավասար է առաջին անկյան սինուսի և երկրորդ անկյան կոսինուսի արտադրյալին գումարած առաջին անկյան կոսինուսի և երկրորդ անկյան սինուսի արտադրյալը՝ 

sin(x+y)=sinx⋅cosy+cosx⋅siny:

Երկու անկյունների տարբերության սինուսը հավասար է առաջին անկյան սինուսի և երկրորդ անկյան կոսինուսի արտադրյալից հանած առաջին անկյան կոսինուսի և երկրորդ անկյան սինուսի արտադրյալը՝ 

sin(x−y)=sinx⋅cosy−cosx⋅siny:

Երկու անկյունների տարբերության կոսինուսը հավասար է այդ անկյունների կոսինուսների արտադրյալի և սինուսների արտադրյալի գումարին՝ cos(x−y)=cosx⋅cosy+sinx⋅siny:

Հիմա sin(x−y) արտահայտությունը ներկայացնենք sin(x+(−y)) տեսքով և կիրառենք գումարի սինուսի բանաձևը՝ sin(x+(−y))=sinx⋅cos(−y)+cosx⋅sin(−y): Հիշենք, որ cos(−y)=cosy և sin(−y)=−siny: 

Ստանում ենք՝ sin(x+(−y))=sinx⋅cos(−y)+cosx⋅sin(−y)=sinx⋅cosy−cosx⋅siny: Նմանապես ստանումենք նաև երկու անկյունների տարբերության կոսինուսը:

ԶԱԲՈՒՂՈՆ

Ա
Մարդ մը, որուն երեսը երբեք չէինք տեսած, խավարի մեջ ապրող դիվային էակ մը. գոյություն
ունե՞ր իրոք, թե առասպել մըն էր որ բերնե բերան կրկնվելով, տարածվելով՝ վերջնական ձև ու
վավերացում կը ստանա, իրողության կարգ կ՚ անցնի։
Գող մըն էր Զաբուղոն մեր գեղին մեջ. ո՛չ այն ռամիկ գողը, որ կը բռնվի շարունակ, կը ծաղրվի ու
բանտերու մեջ կը փճանա. ոչ ալ այն ահարկու ավազակըՙ որուն գողոնին արյուն կը խառնվի ատեն
ատեն։
Իր մեծ արժանիքը ճարպիկությանը մեջ էր. օդի պես անոսր, ոգիի մը պես աներևույթ, տեղ մը չէ
ու ամեն տեղ է միանգամայն։ Ամենեն ավելի ամուր փակված դուռը, ամենեն բարձր պատը՝ մտնելե
չեն արգիլեր զինքը. բանալիին ծակեն, տախտակներուն ճեղքերեն ներս կը սպրդի կարծես, անշշուկ
ստվերի մը պես։
Ամեն բան գիտե, ամեն խոսք կը լսե ու դռնփակ նիստերը իրեն համար չեն. իրեն համար
պատրաստված ծուղակներուն մեջեն հաջողությամբ դուրս կ՚ ելլե միշտ, վարպետ ձեռնածուի մը պես
զարմանքի մեջ թողլով զինքը բռնելու պատրաստվող միամիտները։ Երեսը շիտակ տեսնող չկար.
բայց կը պատմվեր — ո՞վ, կամ ի՞նչպես, չեմ գիտեր — թե երիտասարդ մըն էր այս տղան, նկնահասակ,
թխադեմ ու վատույժ տղա մը. երկաթագործի քով աշկերտութենե եկած էր ու կղպանքներու
արվեստը պետք եղածեն ավելի սորված էր։
Հիմա արվեստասերի մը պես կ՚ ապրեր, գողնալով թալլելով շարունակ, ավելի սնապարծութենեՙ
քան թե իրական չարութենե մղված։ Կը բավերՙ որ իր ճարտարության փորձը տար ամենեն
անմատչելի կարծված տուները կողոպտելով, ու հոժարությամբ ետ պիտի տար գողոնըՙթե որ
բռնվելու վախը չըլլար։
Կամաց-կամաց մտերմություն մը հաստատված էր գյուղացվոց ու այս գողին մեջ, իհարկե
ստիպյալ՝ վարժվեր էինք իր ներկայության. այս խորհրդավոր ու անմեկնելի գոյությունը,
հալածական մարդու այս աստանդական կյանքը՝ սրտերնիս կը շարժեր, ու քիչ մըն ալ թե որ
երթայինք առաջ, պիտի սիրեինք զինքը։

Բ
Զաբուղոն նշանված էր. կը զարմանա՞ք։
Նշանտուքը Պատրիարքարանի մեծ դահլիճը կատարված չէր հարկավ։ Փոխանորդ հայրը
օրհնած չէր զայն, ոչ ալ լրագիրները ծանուցեր էին։
Պարզապես, հավիտյան իրար սիրելու խոսք տված էին, գիշեր մը, ծառի մը տակ, աստղերը
ունենալով իրենց վկա. և աշխարհիս ամենեն մեծահանդես նշանտուքը եղած էր իրենցը։
Ամենքնիս կը ճանչնայինք Վասիլիկը, այն վտիտ դեմքով ու թնջուկ մազերով աղջիկը, որ
գույնզգույն պատմուճաններով, արտակարգ արդուզարդերով՝ վերը, լեռը կուգար պտտելու մինակը,
շաբաթ իրիկունները։
Ոչ ոք կհամարձակեր աչք նետել կամ դարպաս ընել անոր. Կեսարի խոսեցյալն էր անիկա. իր
բացակա նշանածին տարածած սարսափին մեջ պլլված՝ աներկյուղ կը պտտեր ամեն տեղ. ու զինքը
պահպանող այս վախը կը վայլեր իրեն. անմատչելի ըլլալը՝ հրապուրիչ կ՚ ըներ զինքը։ Մասամբ մըն
ալ նշանածին փառքը իր վրա կ՚ անդրադադնար. անոր արկածալից կյանքին կապվող այս աղջիկը
սովորական մեկը չէր կրնար ըլլալ. աշխարհքեն դուրս ապրող մարդուն նշանածն ալ աշխարհքեն
դուրս արարած մըն էր, ու տեսակ մը պատկառանքի խառնված ըղձանքով մը կը նայեին իրեն, ամեն
անգամ որ այս լվացարարի աղջիկը, վես ու արհամարհոտ դիցուհիի ձևերով, իր շաբաթական
պտույտը ընելու կուգար մեր կողմերը։
Վասիլիկ՝ ինքը գոհ կը թվեր այս կյանքեն. մարդ մը կար մութին մեջ, որ զինքը կը պաշտեր, Ռյույ
Պլասի ըսածին պես, առանց երևան ելլելու, առանց իր քովը գալու հրապարակավ։
Ու մութը՝ իրական մութն էր հոս. կյանքը՝ գիշերը կը սկսեր իրեն համար ու գիշերը կը
վերջանար. վասն զի նշանածը մութին կրնար գալ, ամենեն անակնկալ մեկ պահուն, մտքե չանցած
ծպտումի մը տակ, որուն գրկաբաց կը սպասեր։
Ուրիշներ կրնային ըսել որ «այսքան օր» ապրեցան. ինքը պիտի ըսեր «այսքան գիշեր»։
Լուսինին պես խավար պետք էր, որպեսզի փայլեր. էապես աղջամուղջի դշխոն էր այս աղջիկը։
Ու գողը, իր հարափոփոխ այլակերպություններովը ամեն գիշեր նոր սիրահար մը կը թվեր իր
աչքին, և այսպես ամեն հասակները ու ամեն գույները կարգով կը ծնրադրեին իր առջև, դյութական
անուրջ մը շինելով ամեն ատեն։
Գ
Սկիզբները Վասիլիկ երջանիկ եղավ այսպես։ Բախտին չէ՞ր նմաներ քիչ մը այս անտեսանելի
սիրահարը, որ աշխարհքը կը կողոպտեր զինքը հափրացնելու համար ամեն ճոխություններով։
Օր մը սակայն այս ամենը ծաղրելի թվեցան իր աչքին։ Իր գաղտագողի ու թաքուն
երջանկությունը բան մը կը կորսնցներ այսպես ծածուկ մնալով և չկրնալով ուրիշներուն ցուցվիլ։
Երևակայեցեք մեծագին ադամանդ մը, որ հավիտյան տուփի մը մեջ փակված մնալու
դատապարտված ըլլա ու չկրնաք օր մը կուրծքերնուդ վրա դնելով դիմացիննիդ շլացնել։
Իր բոլոր վայելքները, իր բոլոր ունեցածը այս գոցված ադամանդին տպավորությունը կը թողեին։
Ինքը մանավանդ, ցուցամոլ էակ, չէր կրնար գոհանալ կյանքի այն ներքին ու լռին
ներդաշնակությամբը, որ ահա իր ձեռքին տակն էր և որ դուրսը արձագանք չէր ձգեր. մարդիկ կան
որ դերասաններ են աշխարհիս վրա. իրենց սեփական կյանք ու գոյություն չունին և ուրիշներուն
համար կ՚ ապրին միայն. հանդիսատեսներ պետք է ասոնցպեսներուն, ու կյանքը հրապույր չունի,
եթե զիրենք դիտողներ պակսին. դերասաններ՝ որ հանձն չեն կրնար առնել թափուր սրահի մը առջև
ներկայացում տալու։
Այսպես էր Վասիլիկ. իր մեկուսացումը՝ լքում կը նշանակեր. ոչ ոք իր երեսը կը նայեր փողոց
ելած ատեն. գեղին բոլոր երիտասարդները իր հրապույրներեն կը դողային։ Հիմա պչրանքի
արվեստը կը փորձեր անոնց դեմ, թույլ ու երերուն քալվածք մը առած էր որ նուրբ մարմինին ամեն
խաղերը կը մատներ, և այսպես ցանկության տաք հով մը կը տարածեր շուրջը ու օձի նայվածք մը՝
որուն հանդիպողը կը կախարդվեր։
Օր մը տղուն մեկը կապվեցավ անոր ու հետը ամուսնանալ առաջարկեց. այն վայրկյանեն գողի
սերը անտանելի լուծ մը դարձավ իրեն։ Ալ չկրցավ սպասել անոր, գիշերները լուսցնել,
ժամադրություններուն գտնվիլ, սա պարտեզին մեջ, կամ ան լերան վրա. ամեն առթիվ
գանգատեցավ, բողոքեց, ու լացավ. մյուսը կը զարմանար. ինչո՞ւ այս արցունքը, չէ՞ մի որ առաջվան
պես կը սիրեին իրար. ի՞նչ փույթ մնացածը. Զաբուղոն իր առանձնացած կյանքովը, միամիտ մարդու
հատուկ անծալք գաղափարները կը պարզեր։

  • Ի՞նչ պիտի ըլլա ասոր վերջը, կը հարցներ աղջիկը։
    Ասոր վե՞րջը. Զաբուղոն երբեք չէր խորհած ատոր. ընդհակառակը կը փափագեր, որ վերջը չգա։
    Այն ատեն հուսահատած՝ հոժարությամբ բաժանում ձեռք բերելե այս նշանտուքեն, որ օրհնված
    պսակե ավելի ամուր ու հաստատ կ՚ երևար, դիվային խորհուրդ մը անցավ մտքեն. գիշեր մը
    ոստիկանները կանչեց ու ձերբակալել տվավ Զաբուղոնը։
    Դ
    Քարաշեն պատերուն, երկաթե ամրափակ դուռներուն ետին կը սլքտկան, սպասելե վհատած,
    կամքի պարտասումի մը մեջ անզգա և անտարբեր դառնալով տարիներու անվերջ հոլովումին։
    Անակնկալ փրկության մը հույսը, առջի օրերուն ակնկալությունը, շատոնց լքած է զիրենք և
    հիմակ նախասահմանյալ թվականին սպասելով միայն, կծկված կը մնան այդ տեղ ժամերո՜վ, չորս
    դիեն բարձրացող պարիսպներուն տակ բուսած հսկա սունկերու նման։ Ամեն հասակները ու ամեն
    տարիքները կան հոս, այս դիմացկուն քարե արգանդին մեջ, որ Թիարան կը կոչվի և որ այս մարդիկը
    պիտի վերածնի օր մը, պիտի արտաքսե իր ծոցեն դուրս, համերամ հղացումներով։
    Վերեն, նեղ բացվածքներե լույսը կը սպրդի ներս, հաշվված խնայված լույս մը, տկար ու տժգույն
    բան մը, այն դեմքերուն պես զորս լուսավորելու կու գա։
    Զաբուղոն ասոնց մեջն է. իր համբավը կանխած է զինքը բանտին մեջ. մեծ չարագործ մը չէ բայց
    մեծ ճարպիկ մըն է. հսկողության տակ է շարունակ այս բանտարկյալը, որ ոտքը երկաթներ ունի
    ամուր ու կռնակը հաստ պարիսպներ։
    Յոթը տարի պիտի մնա այսպես. երիտասարդ էր հոս եկած ատեն ու ծերացած դուրս պիտի ելլե.
    իր նշանածին կը խորհի ամեն ատեն, այն մեկհատիկ բարեկամության, որուն աներկբա կը հավտա
    դեռ. ո՞ւր է. ի՞նչ կ՚ ընե արդյոք. ու հակառակ ամեն զգուշության, փախչելու ջանքեր կ՚ ընե. անգամ մը
    երեսուն կանգուն բարձրությամբ պատե մը կ՚ անցնի, բայց դուրսի բակին մեջ կը բռնվի. ուրիշ անգամ
    մը բանտին երդիքին վրա ելլելու կը հաջողի. երկու գիշեր կ՚ անցընե հոն. կե տեսնեն ու կը բռնեն
    զինքը նորեն։ Այն ատեն ամեն խստությունները ի գործ կը դնեն ամես վայրկյան փախչելու
    հետամուտ այս մարդուն դեմ. բանտին կարգապահական պատիժները կը տեղան իր գլխուն. բան մը
    չի կասեցներ զինքը. դուրս պիտի ելլե Վասիլիկը գտնելու համար. իրավ որ ուրիշ պատճառ մը չունի
    փախչելու։
    Եվ գիշեր մը կը հաջողի վերջապես. խոհանոցին ծխնելույզին մեջեն վեր կ՚ ելլե նախ ու հետո
    հիանալի ճարտարությամբ մը այդ ցից բարձրութենեն վար կ՚ իջնե, այս անգամ բանտին շրջափակեն
    դուրս։
    Երեք տարվան մեջ այս վեցերորդ փորձը կը հաջողի ահա, ու շիտակ, անխոհեմությամբ թերևս,
    մեր գեղը կը դառնա նորեն. կասկած մը չանցնիր այս հնարամիտ մարդուն մտքեն. տարակույս մը չի
    գար, թունավորելու իր սիրույն մաքրությունը։ Իր ձերբակալությո՞ւնը. ձախող դիպված մը միայն.
    առջի օրերուն պես գիտե որ սպասող մը կա իրեն ամենեն անակնկալ ժամուն. ու վայելած
    ազատության գինը՝ այս բերկրանքով կը բազմապատկվի, կը մեծնա, իր սրտեն դուրս պոռթկալու
    չափ։ Վասիլիկին թովիչ ակնարկը պիտի գտնե նորեն. անոր գռուզ մազերուն պատկերը դեռ չտեսած,
    աչքին առջևեն կ՚ անցնի, և ուրախության սարսուռ մը կը ցնցե իր հեք մարմինը։
    Մեղմիվ կը մոտենա անոր տունին. պատուհանին առջև խոսացկության ձայն մը կեցնե զինքը.
    ո՞վ է ներսը. մտիկ կ՚ ընե, չի հավատար իր լսածին. ներս կը մտնե անձայն, առանց իր ներկայությանը
    կասկածը տալու, ու չի հավատար իր տեսածին. ժամ մը ամբողջ անկյուն մը կծկված կը սպասե,
    չկրնալով ցրված միտքը ամփոփել. հետո տակավ ինքզինքը կը գտնե, կը խորհի ու ձեռքը ակամա կ՚
    երթա պզտիկ դանակի մը կոթին զոր մեջքի գոտիին անցուցած է. մատները կը շոյեն զենքը. առջի
    հեղն է, որ արյուն թափելու հարկը կը տեսնե որոշ ու հստակ. ինքը որ ամեն բանե կրնա փախչիլ, այս
    վրեժխնդրության գաղափարեն չի կրնար զատվիլ ահա։ Ո՞վ է այդ ապուշ էակը, որ իր թողած
    պակասը լեցնելու եկած է այստեղ, սա նստող տղո՞ւն համար Վասիլիկ մոռցած է զինքը։ Մեկ
    նայվածքով կը չափե, կը գնահատե այս ոսոխը ու շատ վար կը գտնե իրմե։
    Եվ իր սիրտը լեցնող արհամարհանքին առջև վրեժի գաղափարը կը թուլնա. ձեռքը կը քաշե
    դանակին բունեն զոր իր պրկված մատները կիսովին դուրս քաշած էին մեջքի գոտիեն. ո՛չ, չեն
    արժեր ասոնք իր զայրույթը, ու կամացուկ դուրս կ՚ ելլե կրկին։ Բոլոր գիշերը կը քալե թափառական,
    փողոցներուն մեջ. ո՞ւր պիտի երթա այսպես. տուն չունի, ծանոթ չունի։ Կը խորհի որ այդքան
    ծանրագնի ձեռք անցուցած ազատությունը բանի մը չի ծառայեր և ուսերուն վրա կը ծանրանա։
    Արշալույսին հետ՝ վարանոտ քայլերով ետ կը դառնա, իր բանտին նորեն, որուն դրան առջև կը
    գտնեն զինքը առտուն ու ներս կ՚ առնեն։

Տնային աշխատանք

13. A. Ordena las frases.

1. ¿Tu eres de Madrid?

2. El taxi es caro.

3. Ellos son no de Barcelona.

4. Son tus pantalones rojos.

5. ¿Tu padre es español?

6. Estas peliculas son estupendas.

7. Mi marido es abogado.

8. Nosotros somos no argentinos.

9. Celia y Laura son estudiantes.

10. Todas las verduras son buenas.

B. Completa con el verbo ser.

  1. A. ¿Eres español? B. No, soy mexicano.

2. A. Como es tu novia? B. Pues, Es alya y morena.

3. A. ¿Vosotros ais profesores? B. No, nosotros somos estudiantes.

4. Ellos son griegos.

5. Esta mesa no es de madera.

6. Estos libros son mios.

7. Este problema es dificil.

8. Nosotros no somos ricos.

9. Elena y Marta son azafatas.

10. ¿Vd. es peluquera?

11. Antonio es soltero.

12. Estos son los padres de Antonio.

13. ¿Vdes. son los actores de la pelicula?

14. ¿Vd. es Pepa Lopez? B. No, no, yo soy Elena Rodriguez.

15. El coche de Ana es azul.

16. Esto no es un casete, es un video.

17. ¿Vdes. son extranjeros?

18. ¿Vosotros ais andaluces?

19. Pedro y Maria son hermanos.

20. Yo no soy egoista.

15. A. Forma frases.

1. Mi hijo llora todas las noches.

2. Isabel y Pedro viven en Lima.

3. ¿Tu hablas español?

4. Nosotros limpiamos los cristales de vez en cuando.

5. Maria no termina los deberes nunca.

6. ¿Vosotros pintais cuadros?

7. ¿Bailas tu conmigo?

8. ¿Vd. viva aqui?

9. Yo todos los dias abro la puerta del garaje.

10. Nosotras no trabajamos los sabados.

11. ¿Vosotras eschucais la radio?

12. Mi marido ve muchos partidos de futbol en la tele.

13. Susana siempre lleva vaqueros.

14. Yo no canto bien.

15. Adrian y Lola comen en el restaurante.

16. Que tu eperas?

17. Yo nunca llego tarde.

18. ¿Vd. escribie muchas cartas?

19. ¿Vdes. eschucan musica clasica?

20. Ella come poco.

B. Completa el texto con los siguintes verbos։ trabajar, ser, escribir, vender, ver, bailar.

Pepe es mi novio un chico estupendo. Trabaja en una libreria, vende libros, y tambien bien es poeta, escribe poesias. Todos los sabados vamos a un karaoke con nuestros amigos y cantamos y bailamos. Los domingos vemos una pelicula en la tele.

Նոյեմբեր ամսվա մաթեմատիկական ֆլեշմոբ

1. Տասը լիտր աղաջուր պատրաստելու համար անհրաժեշտ է կես կիլոգրամ աղ։ Սովորողները Թթուդրիկին որքա՞ն աղ պետք է օգտագործեն՝ ութ ու կես լիտր աղաջուր պատրաստելու համար։ 

Պատ՝ 425 գրամ

2. Գտնելով օրինաչափությունը՝ լրացրո՛ւ բաց թողնված թիվը՝ 8, 18, 38, 78,___, 318:

Պատ՝ 158

3. Գտի՛ր շրջանով ծածկված թիվը: 

Подпись отсутствует

6•3=18

Պատ՝ 18

4. Կ, ո, դ տառերից յուրաքանչյուրին համապատասխանում է 0-ից 9 թվանշաններից որևէ մեկը: Բացի՛ր կողպեքը՝ օգտվելով հետևյալ հուշումներից․ 682 թվի մեջ թվանշաններից մեկը ճիշտ է գրված և իր տեղում է (ճիշտ կարգում է), 614 թվի մեջ թվանշաններից մեկը ճիշտ է գրված, սակայն իր տեղում չէ (ճիշտ կարգում չէ), 260 թվի մեջ թվանշաններից երկուսը ճիշտ են գրված, սակայն իրենց տեղերում չեն (ճիշտ կարգերում չեն), 738 թվի մեջ ճիշտ թվանշաններ գրված չեն, 438 թվի մեջ թվանշաններից մեկը ճիշտ է գրված և իր տեղում է (ճիշտ կարգում է):

Подпись отсутствует

5. Եթե բերքահավաքին հավաքած դեղձը բաժանենք 2 հավասար մասի, ապա 1 դեղձ կավելանա։ Հետաքրքիրն այն է, որ եթե հավաքած դեղձերը բաժանենք 3, 4, 6 կամ 7 հավասար մասերի, ապա ամեն դեպքում կավելանա ևս 1 դեղձ։ Հինգ հավասար մասի բաժանելու դեպքում ոչ մի դեղձ չի ավելանա։ Բերքահավաքին ամենաքիչը քանի՞ դեղձ հավաքեցին։

6. Յոթ հատ 9-ի և թվաբանական գործողությունների միջոցով ստացի՛ր ամենափոքր եռանիշ թիվը։

Պատ՝ 9/9+9+9+99=100

7. Նարնջագույն ներկ ստանալու համար պետք է իրար խառնել կարմիր և դեղին ներկերն այնպես, որ դեղինը 3 անգամ շատ լինի կարմիրից։ Ամենաշատը որքա՞ն նարնջագույն ներկ կարող ենք ստանալ, եթե ունենք 3 կգ կարմիր և 3 կգ դեղին ներկ։

Պատ․4կգ

8. Առաջին արկղը երկրորդից 7 անգամ ծանր է, իսկ երկրորդը առաջինից 90 կգ-ով թեթև է։ Գտի՛ր առաջին արկղի զանգվածը:

  1. 1-x 2- x-90
  2. x/x-90=7
  3. x=7(x-90)
  4. x=7x-630
  5. -6x=-630
  6. x=105(1-ին արկղ)
  7. 105/7=15(2-րդ արկղ)

Պատ՝ 1-105կգ, 2-15կգ

9. Չորսի բաժանվող քանի՞ եռանիշ թիվ կարող ես կազմել միայն 0, 1, 2, 5 թվանշանները օգտագործելով, եթե թվերից յուրաքանչյուրի գրառման մեջ թվանշանները չեն կարող կրկնվել։

1520,5120,1052

Պատ՝ 3

10. Գտի՛ր 1000-ից փոքր այն բնական թվերի քանակը, որոնք 5-ի բաժանելիս մնացորդում ստացվում է 2:

7,12,17,22,27,32,37,42,47,52,57,62,67,72,77,82,87,92,97,102․․․

Պատ՝ 198

Առաջադրանքներ

1․Տրված գոյականներից կազմել ածականներ․

Հայկական, հունական, ռուսական, պարսկական, քրդական, աֆղանական, աղվանական, թաթարական, չեխական, լեհական, լեզվական, բեկորային, ժամանակակից, կարգին, օրային, գրական, բառային, բառարանային, արքայական, թագավորական, կենսական, ցեղական, պապական, հայրական, մայրական, հայրապետական, հեղինակային, անվանական, քարոզչական, թարգմանչային, խոսակցային, Մաշտոցյան, Դանիելյան, Երևանյան, Կովկասյան, Տերյանական, կիսամյակային, վեպային, բանաստեղծական, Ամանորյա, անձրևային, տարածքային, գրաբարյան, բարբառային, ժարգոնային:

2. Խմբավորել որակական և հարաբերական ածականները:

Հարաբերական-քարաշեն, կաղնեփայտե, հայրական, ամառային, ապերախտ, պողպատակուռ, երկաթյա, մայրենի, կավաշեն, հրացանավոր, ծաղկավոր, ավանդական, գյուղական, ցողապատ, ազգային, յոթգլխանի։Որակական-ուժեղ, ջահել, խոշոր, մռայլ, ազատ, դեղին, աղմուկոտ, գունավոր, տհաս, սիրելի, ժպտուն, բարձրագույն, հոտավետ, ապաշնորհ, համեղ, թավշյա։

ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐ

Գրել տրված բառերի հոգնակին;

Ավտոշարասյուն-ավտոշարասյուներ

Ընդոծին-ընդոծիններ

Բիծ-բծեր

Գործատեր-գործատերեր

Ոստ-ոստեր

Բաղաձայն-բաղաձայններ

Բազուկոսկր-բազուկոսկրեր

Զիգզագ-զիգզագներ

Զարդատուփ-զարդատուփեր

Զազրախոս-զազրախոսներ

Աստղաբույլ-աստղաբույլեր

Քուրմ-քրմեր

Ճարտասան-ճարտասաններ

Նավախուց-նավախցեր

Դուստր-դստրեր

Հացատուն-հացատներ

Ճանապարհացույց-ճանապարհացույցներ

Համր-համրեր

Կաթնասուն-կաթնասուններ

Նուռ-նռներ

Դեղահաբ-դեղահաբեր

Սրճեփ-սրճեփներ

Արքայաքույր-արքայաքույրեր

Մորաքույր-մորաքույրեր

Հայագետ-հայագետներ

Վերնագիր-վերնագրեր

Ծունկ-ծնկներ

Կնքամայր-կնքամայրեր

Խաղամոլ-խաղամոլներ

Թիավար-թիավարներ

Կադր-կադրեր

Սիրտ-սրտեր

Կուռ-կռներ

Գրախոս-գրախոսներ

Սեղանակից-սեղանակիցներ

Թատերագիր-թատերագիրներ

Թատերասեր-թատերասերներ

Շոգեքարշ-շոգեքարշներ

Խուրձ-խրձեր

Շուրթ-շութեր

Բացառություն — ակն,շուրթն,մատն,ձեռն,ոտն,ծունկն,գառն,եզն,նուռն,մուկն,թոռն, ծոռն,հարսն,դուռն, ռուսն,ձուկն,նուռն,բեռն։

Տիգրան Մեծ

Արտաշես Ա-ի հաջորդների` Արտավազդ Ա-ի (Ք.ա. 160-115 թթ.) եւ Տիրան-Տիգրան Ա-ի (Ք.ա. 115-95 թթ.) գահակալության տարիները համեմատաբար հանգիստ են եղել. հարուստ չեն եղել արտաքին իրադարձություններով եւ պատերազմներով :

Ք.ա. 94 թ. Տիգրան Մեծը վերամիավորեց Ծոփքը, որով Մեծ Հայքը ամբողջացավ: Հռոմեական եւ պարթեւական հզոր տերությունների առաջխաղացմանը դիմակայելու եւ Հայաստանի դեմ նրանց սպառնալիքները չեզոքացնելու նպատակով Տիգրան Մեծը Ք.ա. 94 թ. ռազմաքաղաքական դաշինք կնքեց Պոնտոսի եւ Փոքր Հայքի թագավոր Միհրդատ Զ Եվպատորի հետ: Դաշինքը ամրապնդելու նպատակով Տիգրանը կնության վերցրեց Միհրդատի դստերը` Կլեոպատրային:

Ք.ա. 87-85 թթ. Պարթեւստանի դեմ պատերազմում Տիգրան Մեծը նախ` ազատագրեց Հայոց Միջագետք եւ Կորդուք «աշխարհները», ինչպես նաեւ` «70 հովիտները», ապա` պարթեւներին դուրս մղեց Ատրպատականից եւ Հյուսիսային Միջագետքից` Միգդոնիայից, Օսրոյենեից (Եդեսիա), Ադիաբենեից, որոնք այնուհետեւ ճանաչվեցին Մեծ Հայքի հպատակ եւ դաշնակից թագավորություններ, իսկ պարթեւ Արշակունիները հարկադրված եղան ընդունել Հայոց թագավորի գերագահությունը եւ նրան զիջել «արքայից արքա» տիտղոսը:

Ասորիքի նվաճումով Տիգրանը վերացրեց Սելեւկյանների երբեմնի հզոր թագավորությունը: Ք.ա. 83թ. Տիգրան Մեծը Սելեւկյանների մայրաքաղաք Անտիոքում բազմեց նրանց գահին: Այսպիսով` ստեղծվեց հայկական հզոր եւ ընդարձակ կայսրություն:

Տիգրանի տերության մեջ խոսում էին 15-ից ավելի լեզուներով:

Նորաստեղծ հայկական տերությունը դյուրությամբ կառավարելու համար Տիգրան Մեծը հիմնեց մի շարք փոխարքայություններ ու կուսակալություններ, որոնց կառավարիչներ կարգեց իր մերձավոր ազգականներին ու հավատարիմ մեծատոհմիկներին:

Տիգրան Մեծը զբաղվել է խոշորամասշտաբ շինարարական աշխատանքներով, հատկապես` քաղաքաշինությամբ եւ ճանապարհաշինությամբ:Ք.ա. 66թ. Տիգրան Կրտսերը պարթեւական զորքով ներխուժեց Հայաստան` փորձելով գրավել Արտաշատ մայրաքաղաքը եւ հռչակվել Հայոց արքա: Սակայն նա դարձյալ ծանր պարտություն կրեց եւ այս անգամ ապաստանեց Պոմպեոսի մոտ: Վերջինս Ք.ա. 66թ., ջախջախելով Միհրդատ Զ-ին, զինակալեց Կապադովկիան, Պոնտոսը եւ Փոքր Հայքը, ապա Տիգրան Կրտսերի ուղեկցությամբ ներխուժեց Մեծ Հայք:

Տիգրան Մեծը նաեւ պահպանեց «արքայից արքա» տիտղոսը: Արտաշատի պայմանագրով Հայաստանը հռչակելով «դաշնակից եւ բարեկամ» պետություն` Հռոմը շուտով Արեւելքում իր հիմնական նպատակը դարձրեց Պարթեւստանի նվաճումը:

Հրաժարվելով տերության ծայրամասում հայտնված Արտաշատից՝ արքայից արքան մ.թ.ա. 80-ական թվականներին նոր մայրաքաղաք կառուցեց  Աղձնիքում՝ Արևմտյան Տիգրիսի վտակ Քաղիրթ գետի հովտում։  Տիգրանը քաղաքը շրջափակեց 25 մետր բարձրության հաստաբեստ պարիսպներով, որոնցում տեղավորված էին ախոռներ և այլ նշանակության շինություններ: Արվարձանում արքան կառուցեց իր պալատը, շուրջը` լճեր, զբոսայգիներ, որսատեղեր ու մի հզոր ամրոց:
Տասը-տասնհինգ տարում Տիգրանակերտի բնակչության թիվը հասավ մոտ հարյուր հազարի, ըստ որոշ պատմաբանների` երեք հարյուր հազարի:
Դարերի ընթացքում քաղաքը քանիցս թալանվել է, ավերվել ու վերակառուցվել: Արաբների կողմից նվաճվելուց հետո վերանվանվել է Դիարբեքիր և հանդիսացել արաբական ռազմական կարևոր հենակետ: Մոնղոլական արշավանքից հետո Տիգրանակերտն ավերվում և վերածվում է գյուղաքաղաքի: Այսօր էլ Թուրքիայի Ֆարկին գյուղի մոտ դեռ երևում են հին աշխարհի հռչակավոր քաղաքի` Տիգրանակերտի պարիսպների ու այլ շինությունների մնացորդները:

Վիրուսներ

Վիրուսները մարդու, կենդանիների և բույսերի վարակիչ հիվանդությունների մանրագույն հարուցիչներ են: Հին ժամանակներից հայտնի են կատաղությունը, ծաղիկը, պոլիոմիելիտը, գրիպը, կարմրուկը, դեղին տենդը և այլ հիվանդություններ, որոնցից միլիոնավոր մարդիկ էին մահանում, իսկ հիվանդահարույց մանրէները հայտնաբերել չէր հաջողվում: Միայն 1892 թ-ին ռուս գիտնական Դ.Ի. Իվանովսկին հայտնաբերեց բակտերային զտիչից անցնող ախտածին այդ տարրը, որը հետագայում անվանեցին լատիներեն «վիրուս» (թույն) բառով:

 Ընկնելով օրգանիզմ՝ վիրուսները կպչում են իրենց նկատմամբ զգայուն բջիջներին և հանգստացող ձևից անցնում բազմացողի: Վիրուսի գալարն անմիջապես դեն է նետում իր թաղանթը, արագորեն թափանցում բջջի մեջ, և տեղի է ունենում զարմանահրաշ մի երևույթ` առաջանում են վիրուսի նոր մոլեկուլներ՝ տիրոջ բջիջն արտադրում է վիրուսային մասնիկների պատճեններ:

Վիրուսների հարուցած հիվանդությունները հեշտությամբ փոխանցվում են հիվանդներից առողջներին և արագ տարածվում: Երկար ժամանակ ենթադրվում էր, որ վիրուսներն առաջացնում են միայն սուր զանգվածային հիվանդություններ: 

Գոյություն ունեն նաև օգտակար վիրուսներ: Սկզբում առանձնացվել և փորձարկվել են բակտերիաները խժռող վիրուսները (բակտերիոֆագեր), որոնք կիրառվել են դիզենտերիայի, խոլերայի, որովայնային տիֆի ժամանակ, սակայն բակտերիաները շատ արագ հարմարվել են բակտերիոֆագերին և կորցրել զգայունությունը դրանց ազդեցության նկատմամբ: Հակաբիոտիկների հայտնագործումից հետո բակտերիոֆագերը կիրառվում են միայն բակտերիաների ճանաչման համար, քանի որ դրանք ճիշտ գտնում և արագ քայքայում են «իրենց բակտերիաներին»: Օգտակար են նաև ողնաշարավոր կենդանիներին ու միջատներին վարակող վիրուսները: Օրինակ` Ավստրալիայում գյուղատնտեսական մշակաբույսերը մորեխից արագ ոչնչացնող վայրի ճագարների դեմ  պայքարի նպատակով օգտագործված միքսոմատոզի վիրուսը 10–12 տարում ոչնչացրել է վարակված բոլոր կենդանիներին: Որպես վարակի տարածման աղբյուր՝ օգտագործել են վարակված մոծակներ: Հեռանկարային է նաև վիրուսների կիրառումը ճակնդեղն ու գազարն ախտահարող թրթուրների, ինչպես նաև տնային ցեցերի դեմ պայքարում:

Առաջադրանքների փաթեթ- Քոլեջ․ 22․11- 27․11․2021թ

Դասի հղումը։

Առաջադրանք 1․ Հայակական լեռնաշխարհի լեռնագրություն

  • Վերլուծել Հայկական լեռնաշխարհի ֆիզիկաաշխարհագրական դիրքի առանձնահատկությունները: Հայաստանի ֆիզիկա աշխահագրական դիրքի նկարագիրը դրանով չի սպառվում: Նրա հյուսիսում Կովկասյան Մեծ լեռնաշղթան է, հարավ հարավում` Միջագետքի դաշտավայրը, արեւելքում ` Կուր-Արաքսյան դաշտավայրը, որը հարում է Կասպից ծովին, հյուսիս-արեւմուտքում ` Սեւ ծովը, իսկ հարավ-արեւմուտքում ` Միջերկրական ծովի ափամերձ լեռնաշղթաները:
  • Բնութագրել Հայկական լեռնաշխարհի վերաբերյալ աշխարհագրական հետազոտությունները տարբեր ժամանակներում:
  • Ուրվագծային քարտեզի վրա տեղադրել Հայկական լեռնաշխարհի լեռնագրական հետևյալ միավորները․
ноября 2012 ~ Բարի գալուստ
  • Արևելապոնտական լեռներ
  • Հյուսիսային Տավրոս
  • Ներքին Տավրոս
  • Հայկական կամ հարավային Տավրոս
  • Հայկական պար
  • Մեծ Կովկասյան լեռնաշղթա
  • Միջագետքի դաշտավայր
  • Կուր-Արաքսյան դաշտավայրը
  • Մեսխեթի լեռներ
  •  Թրիալեթի լեռնաշղթա
  • Վիրահայոց լեռներ
  • Արեգունու լեռներ
  • Վարդենիսի լեռներ
  • Վայքի լեռներ
  • Սյունիքի բարձրավանդակ
  •  Ջավախքի բարձրավանդակը (Վրաստան)
  •  Բազումի
  •  Փամբակի
  • Ծաղկունյաց
  • Գուգարանց
  • Գեղամա
  • Բարգուշատի
  • Մեղրու լեռներ
  • Սևանի լեռները (Հայաստան)
  •  Արցախի լեռներ (ԼՂՀ)
  • Զանգեզուրի լեռնաշղթա (Հայաստան)

Առաջադրանք 2․ Հայակական լեռնաշխարհի ջրագրություն․

Ուրվագծային քարտեզի վրա տեղադրել Հայկական լեռնաշխարհի ջրագրական առանձին միավորները․

Դասի հղումը։

ՀՀ ջրագրություն

  • Արաքս
  • Ճորոխ
  • Տիգրիս
  • Եփրատ
  • Ախուրյան
  • Կուր
  • Քասախ
  • Դեբեդ
  • Հրազդան
  • Արփա
  • Վեդի
  • Աղստև
  • Ազատ
  • Որոտան
  • Ողջի
  • Տավուշ
  • Փամբակ
  • Ձորագետ
  • Գետիկ