3-ՐԴ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՇՐՋԱՆԻ ԱՄՓՈՓՈՒՄ

Առաջադրանքներ

Նա զայրացած պատասխանեց ընկերներին, որ նախ՝ ինքը պարտավոր չէ բացատրություններ տալ նրանց և երկրորդ թույլ չի տա խառնվելու իր ընտանեկան գործերին

Նա զայրացած պատասխանեց ընկերներին ․

-Նախ՝ ես պարտավոր չեմ բացատրություններ տալ ձեզ և երկրորդ թույլ չեմ տա խառնվելու իմ ընտանեկան գործերին

Բժիշկն ասաց պրոֆեսորին որ նա ժամանակին իրեն շատ ու շատ օգնել է խորհուրդներով, և ինքն այդ ամենի համար շնորհակալ է

Բժիշկն ասաց պրոֆեսորին․

-Դու ժամանակին ինձ շատ ու շատ ես օգնել խորհուրդներով, և ես այդ ամենի համար շնորհակալ եմ

Ֆրանսիայի Գեղարվեստի ակադեմիայի տնօրենը Գոգենին ուղղված նամակում գրում է, որ ինքը երբեք չի խրախուսի նրա արվեստը, որը չի հասկանում և, որը զայրացնում է իրեն, քանի որ այն չափից ավելի հեղափոխական է

Ֆրանսիայի Գեղարվեստի ակադեմիայի տնօրենը Գոգենին ուղղված նամակում գրում է․-՛՛Ես երբեք չեմ խրախուսի ձեր արվեստը, որը չեմ հասկանում և, որը զայրացնում է ինձ, քանի որ այն չապից ավելի հեղափոխական է՛՛

Մի օր Մարտիրոս Սայրանը խոստովանեց, որ եթե տարիներ առաջ իրեն բախտ վիճակվեր հանդիպել Կոմիտասին, ինքը ծնկի կիջներ կհամբուրեր նրա աջն ու կասեր, որ իր պապաերն անգամ նրա երգերն են երգել

-Եթե տարիներ առաջ ինձ բախտ վիճակվեր հանդիպելու Կոմիտասին , ես կիջնեի կհամբուրեի նրա աջն ու կասեի, որ իմ պապերն անգամ իր երգերն են երգել,- Մի օր Մարտիրոս Սայրանը խոստովանեց․

Արարատի մարզ

Маршрут.

Արարատի մարզ
Տարածքը՝ 2096քկմ
Բնակչությունը՝ 258,0 հազար(2017թ.)
Կենտրոնը՝ ք․ Արտաշատ

Արարատի մարզը գրեթե ամբողջությամբ, ֆիզիկաաշխար-հագրական տեսակետից, գտնվում է Արարատյան գոգավորության հատակային հատվածում՝ Արարատյան դաշտում (սարահարթ)։ Արարատյան գոգավորությունում գտնվող Արարատը տարածքի փոքրությամբ երկրորդն է, բայց խիտ բնակեցված մարզ է:Դրա համար զարգացման բարենպաստ գործոններ են մերձերևանյան և տրանսպորտային բարենպաստ աշխարհագրական դիրքը, տարածքի հարթ մակերևույթը, բերրի հողերը և ջերմության առատությունը, ոռոգման հնարավորությունները, ազատ աշխատանքային ռեսուրսների առկայությունը, ինչպես նաև ճանապարհների և բնակավայրերի խիտ ցանցը: Ընդհանուր է նաև գյուղատնտեսության մասնագիտացումը (բանջարաբոստանային, խաղողագործական և պտղաբուծական ուղղվածության բուսաբուծություն), որը հիմք է ծառայում պահածոների և գինու-կոնյակի արտադրության զարգացման համար:

Տարածքը, սահմանները, աշխարհագրական դիրքը: Արարատի մարզը կազմավորվել է Մասիսի, Արտաշատի և Արարատի վարչական նախկին շրջանների միավորումից: Արարատի համար կարևոր հանգամանք է Երևանին անմիջական հարևանությունը: Սա տարանցիկ տրանսպորտային աշխարհագրական դիրք է գրավում ՀՀի հյուսիսային և հարավարևելյան մարզերի միջև ավտոմոբիլային և երկաթուղային հաղորդակցության համար:

Բնական պայմանները և ռեսուրսները— Արարատի մարզի տարածքների մեծ մասը հարթավայրային է (սարահարթ) և գտնվում է 800-1000 մ բարձրություններում: Արարատի մարզի լեռնային մասը զբաղեցնում են Գեղամա լեռների լանջերը և Ուրծի, Դահնակի Երանոսի միջին բարձրության լեռները: Վերջիններիս նախալեռներում ՝ չորային կլիմայի պայմաններում, հիմնականում ջրամերժ ապարների վրա գոյացել է լանդշաֆտի յուրահատուկ տիպ ՝ վատահողեր ( բեդլենդներ ): Այստեղ մակերևույթը խիստ մասնատված է, հողաբուսական ծածկույթից համարյա զուրկ: Վատահողերը երկրագործության համար պիտանի տարածքներ չեն: Արաքսի Ազատ ու Վեդի վտակների վերին հոսանքում առանձին կղզյակներով պահպանվում է հայոց Խոսրով Կոտակ թագավորի IV դարում հիմնած անտառը։ Այստեղ մթնոլորտային տեղումները նախալեռների ճեղքոտված ջրաթափանց ապարներով համարյա ամբողջությամբ ներծծվում են և հոսելով ստորգետնյա հուներով սնում են Արարատյան արտեզյան ավազանը: Լավայատակ ջրերի ելք արդյունք է նաև Այղր (Մեծամոր) լիճը։

Կլիման խիստ ցամաքային է: Մթնոլորտային տեղումների տարեկան քանակը չի գերազանցում 300 մմ: Ամառը շոգ է, տևական (45 ամիս): Հաճախ ջերմաստիճանը բարձրանում է մինչև +40°C+42°C: Բնորոշ են լեռնահովտային քամիները: Ձմեռը ցուրտ է, անամպ, անհողմ: Գարունը կարճատև է: Առաձնապես հաճելի է արևոտ, անհողմ, տևական աշունը, երբ հասնանում են այգիների ու դաշտերի բարիքները: Մարզի հարթավայրային մասի բնական կիսաանապատային լանդշաֆտները խիստ փոփոխված են: Ներկայումս տիրապետում են մարդածին լանդշաֆտները: Բնական հողածածկը, որը հումուսով աղքատ գորշահողերն են, հազարամյակների ընթացքում ոռոգովի երկրագործության պայմաններում վերածվել է կուլտուր-ոռոգելի հողերի: Հարթության ցածրադիր մասերում գոյացել են ճահճուտներ: Կան նաև աղուտներ և աղտուտներ:Արարատի մարզում է գտնվոuմ Խոր Վիրապի վանքը, ուր, ըստ ավանդության, աքսորված է եղել Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչը: Մարզի Զանգակատուն գյուղում ականավոր բանաստեղծ Պարույր Սևակի տուն – թանգարանն է:

Բնակչությունը:

Արմավիրի մարզը բնակչության թվով և խտությամբ ՀՀ մարզերի շարքում գրավում է երկրորդ տեղը: Բնակչության թիվը կտրուկ ավելացել է, երբ Արևելյան Հայաստանը միացել է Ռուսաստանին և Պարսկաստանից ու Արևմտյան Հայաստանից տասնյակ հազարավոր հայեր վերաբնակվել են այս տարածքներում:Արարատի մարզի հարթավայրային մասում են գտնվում գրեթե բոլոր բնակավայրերը. այստեղ բնակչության խտությունը շատ բարձր է՝ 300-400 մարդ/քկմ: Դրան հակառակ՝ մարզի լեռնային մասում խորհրդային տարիներին տասնյակ գյուղերի վերացման հետևանքով չնչին բնակչություն է մնացել:Մարզի հարթավայրային մասի տարաբնակեցման կարևոր առանձնահատկությունն այն է, որ գյուղական բնակավայրերի խտությունը մեծ է, տարաբնակեցումը՝ համատարած, այսինքն՝ հաճախ չի նկատվում, թե որտեղ է վերջանում մի բնակավայրը և սկսվում մյուսը: Արարատի մարզում առավել խոշոր գյուղերն են Այնթափը (9274 մարդ /2016 թ.), Արարատը (8745 մարդ /2016 թ.) և Նոր Խարբերդը (7046 մարդ /2016 թ.)։ Արմավիրի մարզն ունի երեք քաղաք՝ Արմավիրը (28885 մարդ /2016 թ.), Վաղարշապատը (46749 մարդ /2016 թ.) և Մեծամորը (8988 մարդ /2016 թ.): Արարատի մարզն ունի չորս քաղաք՝ Արտաշատը (20679 մարդ /2016 թ.), Արարատը (20366 մարդ /2016 թ.), Մասիսը (20484 մարդ /2016 թ.) և Վեդին (11579 մարդ /2016 թ.): Մարզկենտրոն Արտաշատը գտնվում է Երևան-Գորիս-Ստեփանակերտ ավտոխճուղու վրա, հայոց պատմական մայրաքաղաք Արտաշատից 10 կմ հյուսիս-արևելք, որից և ստացել է իր անվանումը: Արտաշատն ունի բազմաճյուղ արդյունաբերություն: Այն այդպիսին է դարձել վերջին 4-5 տասնամյակների ընթացքում, երբ կառուցվեցին սննդի, շինանյութերի և մշակող արդյնաբերության այլ ճյուղերի ձեռնարկություններ:

Տնտեսությունը: 

Արարատի մարզը Հայաստանի Հանրապետության առավել զարգացած գյուղատնտեսություն ունեցող մարզերից է: Արարատի մարզը տալիս է ՀՀ գյուղատնտեսության համախառն արտադրանքի 14,7%-ը, տնտեսության հիմքը կազմող գյուղատնտեսությունը ձեռք է բերել մերձքաղաքային տնտեսության ուղղվածություն: Բուսաբուծության համախառն արտադրանքը մի քանի անգամ գերազանցում է անասնաբուծությանը: Վարելահողերը Արմավիրի մարզում կազմում են տարածքի 12,2%-ը։

Արարատի մարզում գյուղատնտեսության զարգացման գլխավոր նախադրյալը արհեստական ոռոգումն է: Բուսաբուծության առաջատար ճյուղերը՝ բանջարաբուծությունը, պտղաբուծությունը և խաղողագործությունը, հիմնվում են Հրազդանից և Արաքսից սնվող մայր ջրանցքների, արտեզյան ավազանի տասնյակ ջրհորների, ինչպես նաև հզոր պոմպակայանների և Ազատի ջրամբարի ջրերով ոռոգման վրա: Ոռոգման հետ կապված՝ առաջանում են բնապահպանական այնպիսի հիմնախնդիրներ, ինչպիսիք են գյուղատնտեսական հողերի երկրորդային աղակալումը և արտեզյան ավազանի աղտոտման վտանգը:

Բանջարաբոստանային մշակաբույսերի ցանքատարածություններով, բերքատվությամբ և համախառն բերքով Արարատը երկրորդ տեղն է գրավում ՀՀ մարզերից: Արարատը երկրորդ տեղն է զբաղեցնում նաև խաղողագործության և պտղաբուծության զարգացման մակարդակով, արտադրելով ՀՀ խաղողի և պտղի համախառն բերքի 57%-ը։Արհեստական լճակներում զարգանում է ձկնաբուծությունը:Մարզում արդյունաբերության առաջատար ճյուղը տեղական գյուղատնտեսական հումքի՝ խաղողի, պտուղների և բանջարեղենի վերամշակման ու սննդի արդյունաբերության ճյուղերն են: Գինու-կոնյակի և պահածոների արտադրության կենտրոններն են Արտաշատ, Արարատ, Մասիս քաղաքները: Գինու-կոնյակի գործարաններ կան նաև մի շարք գյուղերում: Գործարանների արտադրանքը լայն սպառում ունի նաև արտասահմանում:Արարատի մարզի տարածքում շահագործվող կրաքարի բազայի վրա Արարատ քաղաքում գործում է ցեմենտի խոշոր  գործարան: Այստեղ է գտնվում նաև ոսկու կորզման միակ ֆաբրիկան ՀՀ-ում:

Hidden places in Armenia

Armenia’s capital is full of surprises

Yerevan is a city most people don’t think of when looking for a holiday destination. However, Armenia’s capital is full of surprises. Ancient culture, hospitability, and tradition go hand in hand with modernization and inventiveness. Yerevan is full of contradictions which not only add to its charm but also make it interesting.

BEAR CAVE

Hidden destinations in Armenia: Bear Cave

The Bear cave is the longest and the deepest one in the Armenian stone highland, and also the biggest in the South Caucasus. It is located in the Vayots Dzor Province, 3 kilometers far from the village Arpi. It is accepted that the cavern was found by the hunters in 1978. People say that the Bear cave got its name in 1980 due to the bears’ bones found in the cave. 


Persian remnants

Thapha Bashi Mosque (by Travis K. Witt)

Thapha Bashi Mosque

Kond is known as one of Yerevan’s oldest continuously inhabited neighborhoods. Despite its strong Armenian character, however, its central square contains a cluster of non-operating mosques dating from the city’s occupation by the Persian Empire. The largest of which, the Thapha Bashi mosque, still stands. It withstood the ravages of time, changing empires, and communism.

The mosque, as well as its neighboring religious structures, had been closed by the militantly Atheist Soviet authorities, its Persian-speaking worshipers having long since left. It was converted into housing for refugees from the 1st World War. Their descendants are often still living within the structure.

Even as a ruin, this building is impressive. It boasts some of the best architectural elements Persian-style mosques are known for. Some of the frescoes have survived the ages and are still intact. This site is perfect for any urban explorer. Make sure to ask the locals first if it’s OK to walk around and take pictures. They’re usually very accommodating and will tell you all sorts of stories about the place. Very likely they’ll invite you in for tea, coffee, or home-made vodka.

Blue Mosque

Goy Mosque (Blue Mosque)

The Blue Mosque is an 18th-century Shia mosque in Yerevan, Armenia. It was commissioned by Huseyn Ali Khan, the khan of the Iranian Erivan Khanate. It is one of the oldest extant structures in central Yerevan and the most significant structure from the city’s Iranian period. It was the largest of the eight mosques of Yerevan in the 19th century and is today the only active mosque in Armenia.

Hidden church

Zoravor S. Astvatsatsin Church (by Alan Grigorian)

Built in the 17th century, Surb Zoravor Church is one of the oldest standing structures in Yerevan. It’s a beautiful church built out of red and black tufa stone (an indigenous building material heavily used in Armenian architecture). Apart from its beautiful stones, many ornamental carvings and khatchkars decorate the Church. Khatchakrs, for those unfamiliar, are traditional cross-stone carvings and they can be found all over historic Armenia.

The church is fairly difficult to spot as it’s located in a courtyard and is surrounded by residential buildings. However, it truly is a treasure for those who visit. This is personally one of my favorite spots in Yerevan. Although the church doors close at around 19:00, the small chapel of St. Ananias is open late and visitors can descend a small flight of stairs to visit his tomb.

P.S. Many medieval churches in Yerevan were demolished by Soviet Authorities. There are only a few standing today.

Final resting place

Turkmen Mausoleum (by Travis K. Witt)

Turkmen Mausoleum

Down the Hrazdan river from Central Yerevan, in the village of Argavand, lies a peculiar site. The Mausoleum of the Turkmen Emirs is a large stone phallic structure.

Since the village is only around 7km away from central Yerevan, I love to take my bike down there with my friends during the summer. We pack a lunch and have a picnic by the monument before heading back home. It’s great exercise and on top of that, it’s educational. The road to the monument also goes by a few interesting sites, including the military pantheon and some medieval churches, so it’s worth the trip.

It was built, like many others across the Caucasus and Anatolia, by the nomadic “black sheep” Turkmen tribe, who had invaded the region from Central Asia. It was meant to honor the memory of one of their fallen leaders. This perfectly-preserved monument is also a well-kept secret since most Yerevan locals don’t even know about it.

BLACK FORTRESS

Hidden destinations in Armenia: Black Fortress

The beautiful city of Gyumri, the second largest and most significant city in Armenia after the capital, is distinguished thanks to its rich historical and cultural heritage, original Armenian architecture and color. The Black Fortress, or “Sev Berd” in Armenian, is one of the most famous historical buildings of the city and a unique hallmark of Gyumri. Today, the Black Fortress is included in the state list of historical and cultural monuments of national importance.

ՆԱԽԱԳԻԾ

 Լուսին

Приметы на новолуние, полнолуние

Շատ գիտնականներ միտված են հավատալու լուսնի առաջացման այն թեորիային, ըստ որի ինչ-որ ժամանակ տեղի է ունեցել Երկրի և ինչ-որ մի այլ մոլորակի բախում, որի չափերը եղել են մոտավոր Մարսի չափերին հավասար: Բախման արդյունքում այդ մոլորակը բաժանվել է բազմաթիվ կտորների, որոնք ստեղծել են մեծ օղակաձև գոտի Երկրի շուրջ: Ավելի ուշ այդ օղակը «խտացել » է, որից էլ առաջացել է լուսինը:
Երբ Լուսինը գտնվում է Երկրից մաքսիմալ հեռավորության վրա, եղանակը և տեղումները Երկրի վրա դառնում են ավելի կանխատեսելի, իսկ երբ լուսինը մոտենում է Երկրին տեղի է ունենում հակառակը:
Լուսինը և Երկիրը ունեն աննախանձելի պատմություն. նրանք երկար ժամանակ գտնվել են «ռմբակոծության» տակ, դա եղել է 3-ից 4 միլիարդ տարի առաջ, երբ երկիրը և Լուսինը գտնվել են երկնաքարերի հոսքի մեջ:
Լուսինը ավելի շուտ ձվաձև է, քան գնդաձև:
Լուսնի առաջացման ժամանակ մոտ 4.5 միլիարդ տարի առաջ, երբ այն Երկրից հեռու էր 22 530 կիլոմետրով, այն 3 անգամ ավելի մեծ էր քան հիմա:
Լուսնի ձգողության ուժը ազդում է երկրի պտտման արագության վրա: Երբ այն գոյություն չուներ,Երկիրը շատ ավելի արագ էր պտտվում, և օրերն ավելի կարճ էին:
6-րդ Ապոլոնի կազմը Երկիր է հասցրել մոտ 4 ցենտներ Լուսին (385կգ):
Երկրի չափերը նրան թույլ են տալիս «տեղավորել» իր մեջ 49 լուսին:
Արևի և Լուսնի չափերը Երկրից անզեն աչքով դիտողի համար նույնն են, քանի որ Լուսինը Արևից փոքր է 400անգամ և մոտիկ Երկրին 400 անգամ:
Տիեզերագնացների հետքերը լուսնի վրա կմնան միլիոնավոր տարիներ, և դա զարմանալի չէ, քանզի այնտեղ չկան քամիներ, և այնտեղ չկա խոնավություն:
Լուսնի վրա չկա մթնոլորտ` այդ պատճառով այնտեղ մթնշաղ չի լինում. ցերեկը և գիշերը իրար են հաջորդում ակնթարթորեն:
Լուսնի խավարում լինում է տարին երկու անգամ, բայց այդ երևույթը երկրի կոնկրետ տեղում կարող է դիտվել մոտ հարյուր տարի պարբերությամբ:

10 փաստ Լուսնի մասին

1. Մարդը Լուսնի վրա կկշռի ավելի թեթև, քանի որ Լուսնի ձգողականության ուժն ավելի թույլ է, քան Երկրինը, շնորհիվ Լուսնի ավելի փոքր զանգվածի, դուք կկշռեք ձեր երկրային քաշի ընդամենը մեկ վեցերորդը (16.5%): Նման բանի բախվել են ամերիկյան աստղագնացները, ովքեր կարողանում էին ազատորեն թռչկոտել Լուսնի վրա։

2. Լուսինը հեռանում է Երկրից ամեն տարի մոտ 3.8 սմ-ով: Նախահաշվարկված է, որ այսպես կշարունակվի շուրջ 50 միլիարդ տարի։

4. Լուսնի վրա եղելեն միայն ամերիկացի աստղագնացներ. 1969 թ.Լուսնի վրա առաջին անգամ ոտք է դրել ամերիկացի Նիլ Արմստրոնգը, այնուհետև՝ մինչև 1972թ., նրան հաջորդել է ևս 11 ամերիկացի։

5. Երկրի վրա օվկիանոսների և ծովերի մակարդակի տատանումները պայմանավորված են Լուսնի ազդեցությամբ. մակընթացությունները և տեղատվություններն առաջանում են հիմնականում Երկրի տարբեր կողմերում Լուսնի գրավիտացիոն ձգողության գրադիենտի պատճառով։

6. Երկրից մենք մշտապես տեսնում ենք Լուսնի միայն նույն կողմը, մյուս կողմն առեղծվածային է համարվում: Լուսինը (ուղեծրային և առանցքային պտույտները) Երկրի հետ սինքրոն պտույտի մեջ է՝ մշտապես շրջված լինելով դեպի մոլորակի միևնույն կողմը։

7. Լուսնի տրամագիծը կազմում է Երկրի տրամագծի մոտ քառորդը, այսինքն՝ շուրջ 49 Լուսին կտեղավորվի Երկրի ներսում։

8. Լուսինը միակ արտերկրային մարմինն է, որի վրա մարդիկ երբևէ ոտք են դրել:

9. Լուսինը Երկրի միակ բնական արբանյակն է՝ այն տիեզերական մարմինը, որ պտտվում է մոլորակի շուրջ։ Մյուս կողմից՝ մարդու կողմից Երկրի ուղեծիր են դուրս բերվել և Երկրի շուրջ պտտվում են տասնյակ-հազարավոր արհեստական արբանյակներ։

10. Լուսինը մեծ ազդեցություն ունի մարդու վրա, պատահական չէ, որ հենց լիալուսնի օրերին են մարդկանց մոտ սրվում հիվանդությունները և կատարվում են մեծ թվով հանցագործություններ, թերևս, սա Լուսնի ամենաառեղծվածային կողմն է:

Астрономический калерндарь

Անունը և ստուգաբանությունը

Հայերեն Լուսին բառն առաջացել է լույս բառից[5], անվանումը թերևս ստացել է գիշերը լուսավորելու պատճառով։ Լատիներեն luna բառը նույնպես թարգմանաբար նշանակում է լուսավոր։

Լուսինը Երկիր մոլորակի միակ և Արեգակնային համակարգի մեծությամբ հինգերորդ բնական արբանյակն է։ Ունենալով Երկրի տրամագծի 27%-ը և խտության 60%-ը՝ Լուսինն ունի Երկրի զանգվածի 181-ը։ Միջին հեռավորությունը Երկրի և Լուսնի կենտրոնների միջև կազմում է 384 467 կմ։ Գիշերները այն արտացոլում էԱրեգակի լույսը երկրագնդի այն կիսագնդում, որտեղ չեն հասնում Արեգակի ճառագայթները։ Լուսինն իր խտությամբ երկրորդ արբանյակն է Յուպիտերի Իո արբանյակից հետո։

Լուսինը Երկրի հետ սինքրոն պտույտի մեջ է՝ մշտապես շրջված լինելով դեպի մոլորակը միևնույն կողմով։ Այն Արեգակից հետո ամենապայծառ մարմինն է երկնքում, չնայած այն հանգամանքին, որ նրա մակերևույթը իրականում շատ մուգ է և արտացոլման գործակցով մոտ է ածխին։

Երկնքում Լուսնի հայտնությունը և լուսնային փուլերի պարբերականությունը հնագույն ժամանակներից կարևոր մշակութային ազդեցություն են ունեցել։ Լուսնի գրավիտացիոն ազդեցությունը առաջացնում է օվկիանոսի մակընթացությունները և երկրային օրվա տևողության երկարացում։

Լուսնի ընթացիկ ուղեծրի հեռավորությունը մոտ երեսուն անգամ մեծ է Երկրի տրամագծից, որի պատճառով Լուսինը երկնքում նույն չափի է երևում ինչ Արևը և թույլ է տալիս մոտավորապես ամբողջությամբ այն ծածկել։ Չափերի այդ տեսողական համընկնումը ակնհայտ զուգադիպություն է։ Երկրի պատմության ավելի վաղ ժամանակաշրջանում Լուսինը ավելի մոտ էր Երկրին և ուներ ավելի մեծ տեսանելի չափեր քան Արեգակը։

Լուսինը ձևավորվել է մոտ 4,5 միլիարդ տարի առաջ՝ Երկրի ձևավորումից անմիջապես հետո։ Չնայած նախկինում Լուսնի ձևավորման մի քանի վարկած կար, ներկայումս ամենատարածված բացատրությունն այն է, որ Լուսինը ձևավորվել է Երկրի և Մարսի փոխազդեցության պատճառով առաջացած մնացորդներից։ Լուսինը միակ երկնային մարմինն է, ուր մարդ արարածը ոտք է դրել։ Սովետական Միության Լուսնային ծրագիրը առաջինն էր, որ 1959 թվականին անօդաչու տիեզերանավ ուղարկեց դեպի Լուսին։ Միացյալ նահանգներիՆԱՍԱ-ի Ապոլո ծրագիրը առ այսօր միակ մարդու կողմից իրականացված գիտարշավն է այլ դեպի երկնային մարմին։ Այս ծրագրի շրջանակներում Լուսնից բերվել է ավելին քան 380 կգ լուսնային ապար, որը օգտագործվեց Լուսնի երկրաբանական ծագումը, նրա ներքին կառուցվածքի ձևավորումը և երկրաբանական ձևավորման հետագա պատմությունը բացահայտելու համար։

1972 թվականի Ապոլո 17-ի արշավանքից հետո Լուսին այցելել են միայն անօդաչու տիեզերանավերը։ 2004 թ. սկսած Ճապոնիան, Չինաստանը, Հնդկաստանը, Միացյալ Նահանգները և Եվրոպական տիեզերական գործակալությունը յուրաքանչյուրը բաց է թողել իր ուղեծրակայանները։ Այս տիեզերանավերը նպաստել են լուսնային ջրի հայտնագործմանը։ Ապագայում նախատեսված են լուսնի վրա նոր հետազոտություններ ներառյալ կառավարությունների և մասնավոր հատվածի ջանքերով։ Լուսինը մնում է Տիեզերքի պայմանագրիներքո՝ բոլոր ազգերի համար ազատ խաղաղ նպատակներով հետազոտելու։

Луна на кладбище - картинки

Զարմանահրաշ լուսին. 10 փաստ (vnews.am)

Հայկական Հանրագիտարան (encyclopedia.am)

Հետաքրքիր փաստեր Լուսնի մասին — BlogNews.am

10 փաստ Լուսնի մասին (168.am)

Ապրիլ ամսվա ամփոփում

  • Մարդու տնտեսական գործունեության հետևանքով առաջացած բնապահպանական հիմնախնդիրները :
  • Գաղափար կենսոլորտի մասին և կենսոլորտի բաղադրիչները :
  • Մուտացիների դասակարգում :
  • Քրոմոսոմային և գենային մուտացիաներ :
  • Բույսերի և կենդանիների սելեկցիա դրանց դերը մարդու կյանքում և բնության մեջ :
  • Առաջացած բնապահպանական հիմնախնդիրներն են օդի և ջրի ախտոտվածությունը դրա հինական պատճառներից մեկը թափոների վատ կառավարումն է ՀՀ ում չկա որևէ սանիտարական աղբավայր և դրանցից որոշը տեղափոխվում են բաց աղբամաններ կամ գետերի ափամերձ տարածքներ : Գյուղատնտեսությունը, տրանսպորտը, հանքարդյունաբերությունը, հանքագործությունը և քիմիական արդյունաբերությունը ջրի և օդի ախտոտման հիմնական պատճառներն են : Աղբը : Աղբը թափվում է տոննաներով, մենք գիտենք որ աղբը վառվում է և մթնոլորտ են արտանետվում թունավոր նյութեր պահպանելով շրջակա միջավայրը. չնետել պոլիէթելային փտոպրակները, այլ օգտագործել մի քանի անգամ, չնետել շշերը: Ծառահատությունը, ծառահատության պատճառով ախտոտվում է մթնոլորտը և թթվածինը քչանում է : 
  • Կենսոլորտ- երկրի մակերեսի ամբողջ գազային, պինդ և հեղուկ տարածքն է, որը զբաղեցնում է կենդանի էակները:Կենսոլորտը զբաղեցնում է ամբողջ ջրոլորտը:Կենսոլորտի հիմնական բաղադրիչներից են բույսերը և կենդանիները
  • Մուտացիա- գենոտիպի կայուն փոփոխությունն է, որն իրականանում է արտաքին կամ ներքին միջավայրի ազդեցության տակ։ Մուտացիների դասակարգում՝ գենոմային-Օրգանիզմների կամ բջիջների առաջացում։ Քրոմոսոմային-Սրանք քրոմոսոմների կառուցվածքի փոփոխություններ են: Այդ դեպքում դիտվում է մեկ կամ մի քանի քրոմոսոմների գենետիկական նյութի կորուստ կամ կրկնապատկում ։ գենային-Գենային մուտացիաները գեների կառուցվածքի փոփոխություններ են:
  • Քրոմոսոմային-Սրանք քրոմոսոմների կառուցվածքի փոփոխություններ են: Այդ դեպքում դիտվում է մեկ կամ մի քանի քրոմոսոմների գենետիկական նյութի կորուստ կամ կրկնապատկում։ Գենային մուտացիաները գեների կառուցվածքի փոփոխություններեն:
  • Սելեկցիան բնակչությանը պարենամթերքով ապահովելու գործում մեծ դեր ունի։ Բուսական և կենդանական աշխարհի էվոլյուցիայի ձևերից մեկը հենց սելեկցիան է, որը ենթարկվում է նույն օրենքներին, ինչ տեսակների էվոլյուցիան բնության մեջ, բայց սելեկցիան բնական ընտրությունը այստեղ փոխարինվել է արհեստականով։

Ապրիլ ամսվա աշխպատանքներ՝

Վարժ/ 3

  • Andalucía esta en el sur España.-
  • En los patios andaluces hay plantas y flores.-
  • En el norte de España muchas casas son de piedra con gruesos muros.
  • En la costa mediterránea hay muchas viviendas destinadas al turismo.
  • En las ciudades mucha gente encontramos bloques de pisos y apartamentos.
  • Անդալուզիան Իսպանիայի հարավում է։
  • Անդալուզյան բակերում բույսեր և ծաղիկներ կան։
  • Իսպանիայի հյուսիսում շատ տներ կառուցված են քարից։
  • Միջերկրական ծովի ափին կան բազմաթիվ տներ զբոսաշրջության համար:
  • Քաղաքներում կան շատ բազմաբնակարան շենքեր և բնակարաններ։

Հայաստանը 6-րդ եւ 7-րդ դարերում

  • Ներկայացնել 6-րդ դարում Հայաստանում կարեւոր իրադարձությունները։
  • Վերլուծիր Հուստինիանոս Ա-ի վարած քաղաքականությունը Հայաստանի եւ հայերի նկատմամբ։
  • Համեմատիր Արեւելյան, Արեւմտյան Հայաստանում տեղի ունեցող իրադարձությունները։
  • Ներկայացնել օտար տիրապետությունների վարած քաղաքականության հիմնական ուղղությունները։
  • Ներկայացնել 7-րդ դարում Հայաստանում տեղի ունեցող կարեւոր իրադարձությունները։
  • Վերլուծիր 652թ․-ի հայ-արաբական պայմանագիրը։

6-րդ դարում Հայաստանը շարունակում էր մնալ Բյուզանդիայի և Պարսկաստանի միջև։ Եվ Արևմտյան, և Արևելյան Հայաստանում օտար նվաճողները փորձում էին թուլացնել դեռևս պահպանված հայ նախարարներին և ձուլել հայ ժողովրդին: Արևմտյան Հայաստանում, 539 թվականին, հայերը ապստամբություններ բարձրացրեցին նրաց դեմ։ Իսկ 571–572 թթ.՝ Արևելյան: Ապստամբությունները հաջողություն ունեցան, սակայն այն ոչինչ չտվեց հայ ժողովրդին: 591 թ. Հայաստանը նոր առանձնացման ենթարկվեց:

Հուստինիանոս Ա-ն վարում էր բյուզանդական կենտրոնական իշխանության ամրապնդման և  հայկական իշխանությունները թուլացնելու քաղաքականություն: Նա առաջին հերթին նոր բաժանումներ կատարեց Արևմտյան Հայաստանում, ստեղծեց չորս նահանգներ՝ Առաջին, Երկրորդ, Երրորդ և Չորրորդ Հայքեր, նշանակեց բյուզանդացի կառավարիչների: Հայ իշխաններին թուլացնելու նպատակով փոխեց ժառանգության փոխանցման կարգը՝ ժառանգելու իրավունք տալով նաև աղջիկներին,: Բարձրացրեց հարկերը: Ճնշեց իր դեմ բարձրացված ապստամբությունը՝ պատանդ վերցնելով ապստամբության ղեկավար Արտավան Արշակունուն: Հուստինիանոսի վարած քաղաքականության մեջ Հայաստանի համար դրականը այն էր, որ նա վերականգնում էր հայկական քաղաքները:

Եվ Արևելյան, և Արևմտյան Հայաստանում, կային բազմաթիվ պատերազմական և դժգոհություն արտահայտող իրավիճակներ: Արևմտյան Հայաստանում, կային ինքնուրույն հայկական իշխանություններ, Հուստինիանոս Առաջինը, բազմաթիվ միջոցառումներ իրականացրեց հայերի քիչ թե շատ ինքնուրույնությունը վերացնելու համար: Արևելյան Հայաստանում, Վարդ Պատրիկի օրոք, հայոց կաթողիկոս Բաբգեն Ա-ն, գումարեց եկեղեցական ժողով, որով ուղենշվեց հայ եկեղեցու դավանաբանական ինքնուրույնությունը: Հայաստանում մարզպան նշանակվեց պարսիկ Սուրենը, ում օրոք ավելի ծանրացան հարկերն ու տուրքերը, սաստկացան կրոնական հալածանքները, իմ կարծիքով պարսիկ Սուրենն ու Հուստինիանոս Ա-ն և նրանց վարած քաղաքականությունները ունեին որոշակի նմանություններ, երկուսի օրոք էլ շատ բաներ բարդացան:

Բյուզանդիան, և Պարսկաստանը, վարում էին Հայաստանը թուլացնելու քաղաքականություն, որը հետևում էր մի նպատակի՝  ամրապնդել իրենց կենտրոնական իշխանությունը:  Նրանք սահմանափակում էին հայ իշխանների իրավունքները, փորձում իրենց կրոնը պարտադրել, հայկական զորքը օգտագործում էին իրենց թշնամիների դեմ կռվի ժամանակ:

7-րդ դարում Մերձավոր Արևելքում ասպարեզ իջավ նոր տերություն՝ Արաբական Խալիֆայությունը 640-թվակին արաբները ներխուժեցին Հայաստան, հոկտեմբերի վեցին գրավեցԻՆ Դվինը, 642-643թվականին արաբները սկսեցին երկրորդ արշավանքը,բայց հայերը Կոգովիտ գավառում պարտության մատնեցին արաբներին, 650 թվականին արաբները երրորդ անգամ արշավեցին Հայաստան, 652թվականին կնքվեց հաշտության պայմանագիր, որով Հայստանը ընդունում էր արաբների գերիշխանությունը,սակայն երեք տարով ազատվում էր հարկերից, որից հետո հարկի չափը որոշելու էին իրենք հայերը, Հայաստանին թույլատրվում էր պահել տասնհինգ հազար այրուձի՝ խալիֆայության ծախսերով, Արաբնեռրը պարտավորվում էին պահել հայերի սահմաննները օտարազգի հարձակումններից , Պահպանվում էին հայ նախարարների իրավունքները, Հայ-արաբական պայմանագիրը անհանգստացրեց բյուզանդիաին և նրանք անցան հարձակման, ցավոք արաբները անտեսելով հաշտության պայմանագիրը թալան ու ավերվածություններ իրականացրեցին Հայաստանում: